Matka Magdalena Mortęska
Ksieni benedyktynek w Chełmnie (1579 – 1631), reformatorka zakonu, sługa Boża.
Matka Magdalena Mortęska urodziła się w 1554 r. w Pokrzywnie jako córka Melchiora, podkomorzego malborskiego, i Elżbiety z d. Kostczanki. Wiosną 1579 r., w wieku dwudziestu pięciu lat, wbrew woli ojca zdecydowała się wstąpić do opustoszałego wówczas klasztoru chełmińskiego. Jej przykład pociągnął kilka innych kandydatek, wraz z którymi w czerwcu tegoż roku, a więc po bardzo krótkim nowicjacie, złożyła profesję i natychmiast została obrana ksienią odnowionego klasztoru.
Matka Mortęska zreformowała swój klasztor ściśle według idei Soboru Trydenckiego, zarówno pod względem duchowości, jak i w sferze prawa zakonnego (z pewnym jednak złagodzeniem w kwestii klauzury). Cieszyła się ogromnym napływem kandydatek: w ciągu swoich półwiecznych rządów przyjęła ponad 200 profesji, co pozwoliło jej posłać zakonnice na 8 nowych fundacji. Z nowo powstałych klasztorów usiłowała stworzyć kongregację, zjednoczoną jeśli nie organizacyjnie, to przynajmniej przez jednolite, dokładnie spisane i wszędzie przestrzegane prawa i zwyczaje. Bardzo leżała jej na sercu także jedność w samej wspólnocie.Świadczy o tym tekst Walety – jej duchowego testamentu.Dla swoich zakonnic stanowiła wzór żarliwej pobożności, ale była także świetną administratorką. Sprawy nowych fundacji przeprowadzała przez wszystkie trudności z wielką energią i zrównoważeniem.
Jako pierwsza w Polsce kobieta prowadziła systematyczną działalność wydawniczą. Zachęcała do tłumaczenia starochrześcijańskiej i współczesnej literatury ascetycznej, łożąc na wydanie tych przekładów. Opierając duchowość zakonną na pracy intelektu, uformowała w tym duchu polskie mniszki benedyktyńskie, dzięki czemu także i szkoła klasztorna stała się miejscem nie tylko wychowania, ale i wykształcenia. U współczesnych cieszyła się wielkim autorytetem zarówno ze względu na pobożność i dzieło reformy, jak i z powodu nieprzeciętnego intelektu i zmysłu prawnego.
Po śmierci, która nastąpiła 15 lutego 1631 r., M. Mortęska została otoczona kultem. Pochowano ją w specjalnej krypcie pod kościołem. Od 2006 r. jej ciało spoczywa w specjalnej krypcie przy klasztorze w Chełmnie. Proces beatyfikacyjny był na przestrzeni wieków już dwa razy rozpoczynany. „W grudniu 2015 r. ordynariusz diecezji toruńskiej bp Andrzej Suski, w odpowiedzi na prośby różnych środowisk, podjął kroki w celu oficjalnego rozpoczęcia procesu beatyfikacyjnego Sługi Bożej. Mianował ks. Sławomira Odera postulatorem procesu, powołał cenzorów teologów do przebadania pism Sługi Bożej oraz komisję historyczną. 3 lipca 2016 r. w Lubawie bp A. Suski powołał trybunał diecezjalny i otworzył proces beatyfikacyjny Sługi Bożej Magdaleny Mortęskiej.”
Został wydany obrazek z jej krótkim życiorysem oraz z modlitwą o łaski za jej przyczyną, którą zatwierdził 5. lutego Ks.Bp. A. Suski. Oto jej tekst :
Boże, Ty obdarzyłeś służebnicę Twoją Magdalenę Mortęską licznymi łaskami, tak, że podczas swego ziemskiego życia jaśniała pięknością swej duszy jak promień świetlany pośród błędów wiary, pociągając swym przykładem wiele dusz do Boga.
Wysłuchaj nasze pokorne błagania, które do Ciebie zanosimy, prosząc, abyś ponownie raczył objawić światu świętość jej życia. Spraw, aby dzisiaj jej wstawiennictwo, jak niegdyś ziemska gorliwość o chwałę Bożą i zbawienie ludzi, wyjednało nam łaskę (…) i doprowadziło do poznania prawdy, i osiągnięcia szczęścia wiecznego. Amen.
Posłuchaj fragmentów z audiobooka Wiślanym szlakiem. Opowieść o jednookiej ksieni Mortęskiej (czyta s. Małgorzata Borkowska OSB): Jako pan starosta sromocie zapobiec chciał i Jak łatwo zrobić coś z niczego. Przeczytaj artykuł Jednooka ksieni… Kim była Służebnica Boża Matka Magdalena Mortęska?
Bibliografia na temat Sługi Bożej Matki Magdaleny Mortęskiej OSB
ŹRÓDŁA
Archiwum Benedyktynek lwowskich w Krzeszowie, „Sprawa o Reformacji Klasztoru Chełmińskiego Przewielebnych Ich Mściów PP. Benedyktynek”, sygn. A3.
Archiwum Benedyktynek w Łomży, „Litania do Matki Mortęskiej”, br. sygn., rękopis bez daty i paginacji.
Archiwum Diecezjalne w Pelplinie, „Kuria Biskupia Chełmińska 1945–1992”, teczki I–IV, sygn. 157–160.
Archiwum Benedyktynek w Przemyślu, „Waleta Namilszy Matki y Dobrodziki Naszei Panny Xieni w Złem y Niebezpiecznem zdrowiu Pisana 4 Dnia Lutego w Roku 1631”, sygn. H5.
Archiwum Benedyktynek w Przemyślu, „Łańcuch zakonnych wolności…”, rkps. bez sygnatury.
Archiwum Benedyktynek wileńskich w Żarnowcu, „List Zofii Firlejówny do ksieni wileńskiej Marianny Kuczkowskiej z dnia 9.V.1633 r.”, sygn. A19.
Archiwum Benedyktynek w Żarnowcu, „Szczątki świątobliwej ksieni Magdaleny Mortęskiej”.
Archiwum Benedyktynek w Żarnowcu, „Uchwały Kapituły Generalnej, styczeń 1955”.
Archiwum Sióstr Miłosierdzia w Chełmnie, „Annales, to jest roczne dzieje klasztoru chełmińskiego od czasu naprawy albo reformacji jego… (1556–1618)”, Rkps kroniki chełmińskiej b.s.
Archiwum Sióstr Miłosierdzia w Chełmnie, „Grobowiec Czcigodnej Panny Ksieni Magdaleny Mortęskiej”, [w:] Dokumenty z archiwum chełmińskiego dotyczące Matki Mortęskiej, teczka niesygnowana, nr 7.
Archiwum Sióstr Miłosierdzia w Chełmnie, „Magdalena Mortęska”, [w:] Dokumenty z archiwum chełmińskiego dotyczące Matki Mortęskiej, teczka niesygnowana, nr 1.
Archiwum Sióstr Miłosierdzia w Chełmnie, „Pień rodowy Magdaleny Mortęskiej”, [w:] Dokumenty z archiwum chełmińskiego dotyczące Matki Mortęskiej, teczka niesygnowana, maszynopis anonimowy.
Archiwum Sióstr Miłosierdzia w Chełmnie, „Protokół kanonicznego badania i zabezpieczenia zwłok Ksieni Marii Magdaleny Mortęskiej”, [w:] Dokumenty z archiwum chełmińskiego dotyczące Matki Mortęskiej, teczka niesygnowana, nr 9a, nr 9b.
Ossolineum, „Nauki duchowne służące do postępu duchownego, od mojej drogiej matki i dobrodziejki wielkiej panny ksieni, które mi dawała częścią w osobności, częścią w pospolitości z inszymi, w kapitułach i rozmowach duchownych”, rkps. syg. 1384.
DRUKI ŹRÓDŁOWE I EDYCJE ŹRÓDEŁ
Brzechffa S., Pochodnia ludziom zakonnym, b.m., b.d., pisane w r. 1634.
Brzechffa S., Skarb bogaty w przezacnym klasztorze Panien Chełmińskich Benedikta świętego, świeżo odkryty…, Kraków 1633.
Brzechffa S., Najprzewielebniejsza w Bogu panna Magdalena Mortęska, Poznań 1747.
Brzechffa S., Żywot Świątobliwej Magdaleny Mortęskiej ksieni klasztoru chełmińskiego Reguła Św. Benedykta, Pelplin 1880.
Dekret w sprawie zakonników i zakonnic, [w:] Dokumenty soborów powszechnych. Tekst łaciński i polski, t. IV/2 (1511–1870), oprac. A. Baron, H. Pietras, Kraków 2007, s. 785–809.
Droga doskonałości Chrześcijańskiej, na trzy części rozłożona, Z poważnych autorów duchowych zebrana i wszystkich stanów ludziom do używania łacnego przez X. Kaspra Drużbickiego, Sociatis Jezu. Przewielebnej JMci Pannie Dorocie Olszewskiej Xieni Chełmińskiej i wielebnemu Klasztoru Chełmińskiego Zgromadzenia Ofiarowana, Kalisz 1665.
Górski K., Nauki panny ksieni, [w:] Kierownictwo duchowe w klasztorach żeńskich w Polsce XVI–XVIII wieku : teksty i komentarze, Warszawa 1980 (Textus et studia Historiam Theologiae in Polonia Excultae Spectantia, 11).
– Pisma benedyktynek reformy chełmińskiej, [w:] Pisma ascetyczno-mistyczne Polski, t. 1, Poznań 1937.
– Rozmyślania o Męce Pańskiej spisane przez benedyktynkę chełmińskiej reformy, [w:] [w:] Pisma ascetyczno-mistyczne Polski, t. 1, Poznań 1937.
Górski K., M. Borkowska, Historiografia zakonna a wzorce świętości w XVII w., Warszawa 1984.
Henelová W., Waleta Matki Mortęskiej, „Nasza Przeszłość ” 105 (2006), s. 269–278.
Jaroszewicz F., Matka Świętych Polska, albo żywoty Świętych Błogosławionych, Wielebnych, Świętobliwych, pobożnych Polaków i Polek wszelkiego stanu i kondycji, każdego wieku od zakrzewionej w Polsce Chrześcijańskiej wiary osobliwą życia doskonałością słynących, Poznań 1894.
Kronika benedyktynek chełmińskich, wyd. W. Szołdrski, Pelplin 1937.
Kronika benedyktynek chełmińskich 1578–1619, wyd. T. Glemma, „Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu” 6 (1925), s. 166–174; 7 (1926), s. 17–31, 37–56, 69–90.
Kronika benedyktynek grudziądzkich, wyd. W. Szołdrski, Pelplin 1935.
Kronika benedyktynek poznańskich, wyd. W. Szołdrski, [w:] „Miesięcznik Diecezji Chełmińskiej”, Pelplin 1939.
Kronika benedyktynek poznańskich, oprac. M. Borkowska, W. Karkucińska, J. Wiesiołowski, Poznań 2001.
Kroniki benedyktynek radomskich, [w:] K. Górski, M. Borkowska, Historiografia zakonna a wzorce świętości w XVII w., Warszawa 1984 (Textus et Studia Historiam Theologiae in Polonia Excultae Spectantia, 15).
Kronika benedyktynek sandomierskich, czyli Dzieje klasztoru sandomierskiego od roku 1615. 30 października, spisanych w roku 1763 za przełożeństwa P. Maryanny Siemianowskiej ksieni 13, oprac. A. Szylar, Sandomierz 2005.
Kronika benedyktynek toruńskich, wyd. W. Szołdrski, [w:] „Miesięcznik Diecezji Chełmińskiej”, Pelplin 1934.
Kronika benedyktynek toruńskich, wyd. W. Szołdrski, Pelplin 1934.
Kroniki benedyktynek poznańskich, oprac. M. Borkowska, W. Karkucińska, J. Wiesiołowski, Poznań 2001.
Kronika jezuitów poznańskich (młodsza), t. 1: 1570–1653, oprac. L. Grzebień, J. Wiesiołowski, Poznań 2004.
Mortęska Magdalena, Listy i memoriały, red. i oprac. M. Borkowska, ŹrMon 85, 2019.
Mortęska Magdalena, Nauki i rozmowy, red. i oprac. M. Borkowska, ŹrMon 84, 2019.
Mortęska Magdalena, Rozmyślania o Męce Pańskiej, red. i oprac. M. Borkowska, ŹrMon 86, 2020.
Reguła Reformowana: Reguła Świętego Oyca Benedykta z łacińskiego przetłumaczona, y z Reformacyą Porządków, Chełmińskiego, Toruńskiego, Nieświeskiego, y inszych wszystkich w Królestwie Polskim tejże Reformacyey y Reguły S. Benedykta, które teraz są y na potym zjednoczone będą, Klasztorów Panieńskich, Kraków 1606 oraz następne jej wydania: Lublin 1635, Sandomierz 1737.
Szczygielski S., Aquila Polono-Benedictina i qua Beatorum et Illustrium Vrorum Elogia, Cracovia 1663.
– Calendarium Benedictinum, Cracoviae 1663.
Teksty źródłowe, oprac. A. Szylar, [w:] Klasztor panien benedyktynek w historii i kulturze Sandomierza. Materiały z sesji Sandomierz, 24 października 2003, red. K. Burek, Sandomierz 2003.
Zapiski historyczne benedyktynek radomskich oraz materiały do kultu Magdaleny Mortęskiej, oprac. M. Borkowska, [w:] K. Górski, M. Borkowska, Historiografia zakonna a wzorce świętości w XVII w., Warszawa 1984.
OPRACOWANIA
Augustynowicz-Ciecierska H., Matka Magdalena Mortęska, „Przewodnik Katolicki” 7 (1967), s. 59–60.
Augustynowicz-Ciecierska H., P. Sczaniecki, Kronika benedyktynek ormiańskich, „Nasza Przeszłość” 62 (1984), s. 97–150.
Barycz H., Kartka z dziejów staropolskiego wychowania dziewcząt, „Nasza Przeszłość” 4 (1948), s. 157–178.
Baum M., Klasztor w mieście w świetle kronik benedyktynek poznańskich 1607–1780, Lublin 2009.
Benedyktyńska praca. Studia historyczne ofiarowane O. Pawłowi Sczanieckiemu w 80-rocznicę urodzin, red. J.A. Spież, Kraków 1997.
Borkowska M., Archiwalia klasztorów Kongregacji Chełmińskiej, [w:] Słuchaj, módl się, pracuj, Poznań 1989, s. 335–358.
– Benedyktynki, [w:] Zakony benedyktyńskie w Polsce, Krótka historia, Kraków 1981, s. 143–184.
– Benedyktynki w Polsce, [w:] Encyklopedia Katolicka, t. 2, Lublin 1976, kol. 256–258.
– Białe i bure. Historia życia monastycznego w dużym skrócie, Kraków 20182, s. 287–295.
– Córki chłopskie w polskich klasztorach epoki potrydenckiej, „Nasza Przeszłość” 101 (2004), s. 315–330.
– Duchowość benedyktynek polskich jako problem badawczy, [w:] Duchowość zakonna. Zakony w Polsce, red. J. Kłoczowski, Kraków 1994, s. 13–23.
– Dynastie ksień jarosławskich, „Nasza Przeszłość” 77 (1992), s. 281–294.
– Dziewuszka z dworku, panna jednooka, [w:] Europa, Rzeczpospolita, Prusy Królewskie: nowożytność, red. D. Detlaff, Bydgoszcz–Puck 2018, s. 195–200.
– Ideał benedyktynki proponowany przez Kongregację Chełmińską, „Znak” 12/318 (1980), s. 1564–1571.
– Jezuici i ich duchowość w oczach polskich mniszek XVI–XVIII wieku, „Życie Duchowe” 2/4 (1995), s. 99–112.
– Legenda żarnowiecka, Gdańsk 1996.
– Leksykon zakonnic polskich epoki przedrozbiorowej, t. 1: Polska Zachodnia i Północna, Warszawa 2004; t. 2: Polska Centralna i Południowa, Warszawa 2005; t. 3: Wielkie Księstwo Litewskie i Ziemie Ruskie Korony Polskiej, Warszawa 2008.
– Liczebność i skład osobowy klasztorów benedyktynek Kongregacji Chełmińskiej, „Nasza Przeszłość” 49 (1978), s. 243–270.
– Między tradycją a powrotem do źródeł: szesnastowieczne modele odnowy życia zakonnego w Polsce, [w:] Fermentum massae mundi: Jackowi Woźniakowskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. N. Cieślińska, P. Rudziński, J. Woźniakowski, Warszawa 1990, s. 262–266.
– Mniszki, Kraków 2019.
– Panny siostry w roli instytucji usługowej: Czego oczekiwało społeczeństwo od klasztoru żeńskiego w XVII i XVIII wieku, [w:] Klasztor w społeczeństwie średniowiecznym i nowożytnym. Materiały z międzynarodowej konferencji naukowej zorganizowanej w Turawie w dniach 8–11 V 1996 przez Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego i Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego, red. M. Derwich, A. Pobóg- Lenartowicz, Opole, Wrocław 1996, s. 55–66.
– Panny siostry w świecie sarmackim, Warszawa 2012.
– Potrydencka wersja reguły św. Benedykta, [w:] Za przewodem Ewangelii. Profesja monastyczna, Kraków 1986, s. 249–262.
– Praktyka klauzury u benedyktynek polskich, [w:] Za przewodem Ewangelii. Profesja monastyczna, Kraków 1986, s. 235–248.
– Prozopografia polskich zakonów żeńskich, „Nasza Przeszłość” 73 (1990), s. 315–324.
– Słownik mniszek benedyktynek w Polsce, Kraków-Tyniec 1989.
– Słownik polskich ksień benedyktyńskich, [w:] Siostry zakonne w Polsce, t. 2, Niepokalanów 1996, s. 104–105.
– Szkic duchowości benedyktynek Kongregacji Chełmińskiej (1579–1933), [w:] Duchowość zakonna. Zakony w Polsce, red. J. Kłoczowski, Kraków 1994, s. 38–50.
– Słownik [klasztorów] mniszek benedyktyńskich w Polsce, Kraków 1989, s. 14–26.
– Udział jezuitów w formacji pierwszego pokolenia benedyktynek chełmińskich, [w:] Jezuici w Toruniu 1596–1996, red. K. Maliszewski, W. Rozynkowski, Toruń 1997, s. 84–93.
– Uwagi o niektórych aspektach biografii Magdaleny Mortęskiej, „Nasza Przeszłość” 127 (2017), s. 81–107.
– Tęsknota. Opowieść o Magdalenie Mortęskiej, Kraków 2019.
– Wiślanym szlakiem: opowieść o jednookiej ksieni Mortęskiej, Kraków 2016.
– Zapiski historyczne benedyktynek radomskich, [w:] K. Górski, M. Borkowska, Historiografia zakonna a wzorzec świętości w XVII w., Warszawa 1984 (Textus et Studia Historiam Theologiae in Polonia Excultae Spectantia, 15).
– Zakony żeńskie w Polsce w epoce nowożytnej, Lublin 2010, s. 139–147.
– Zakony żeńskie w Polsce w okresie potrydenckim, [w:] Zakony i klasztory w Europie środkowowschodniej X–XX wiek, red. H. Gapski i in., Lublin 1999, s. 197–243
– Zreformowana reguła św. Benedykta jako droga odnowy i odrodzenia zakonu, [w:] Między mistyką a codziennością: Magdalena Mortęska i jej rola w reformie trydenckiej, red. D. Zagórski, Pelplin 2017, s. 87–106.
– Źródła do badań nad stanem majątkowym klasztorów żeńskich w Polsce XVII–XVIII w., „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 40 (1992), s. 33–49.
– Życie codzienne polskich klasztorów żeńskich w XVII–XVIII wieku, Kraków 20172.
Chrzanowski T., K. Marian, Chełmno, Wrocław-Warszawa-Kraków 1991.
Czaplewski P., Korespondencja Hieronima Rozrażewskiego, t. 2, 1582–1600, Toruń 1939.
Czarciński I., K. Maliszewski, K. Wajda, Zakony na ziemiach diecezji toruńskiej, [w:] Diecezja toruńska. Historia i teraźniejszość, t. 1, red. S. Kardasz, Toruń 1994, s. 139–152.
Czyż A., Światło i słowo. Egzystencjalne czytanie tekstów dawnych, Warszawa 1995.
– Mortęska oswojona, „Ogród” 104 (2017), s. 41–50.
Damrok K., Szkice z ziemi i historii Prus Królewskich. Listy z podróży odbytej przez Czesława Lubińskiego, Gdańsk 1886.
Diecezja chełmińska. Zarys historyczno-statystyczny, red. P. Czaplewski, Pelplin 1928.
Domasłowski J., Kościół i dawny klasztor cysterek w Chełmnie, Warszawa–Poznań–Toruń 1983.
Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564–1995, oprac. L. Grzebień, Kraków 1996.
Fankidejski J., Klasztory żeńskie w dyecezyi chełmińskiej, Pelplin 1883.
– Obrazy cudowne i miejsca w dzisiejszej diecezji chełmińskiej podług urzędowych akt kościelnych i miejscowych podań, Pelplin 1880.
– Utracone kościoły i kaplice w dzisiejszej diecezji chełmińskiej podług urzędowych akt kościelnych, Pelplin 1880.
Fundacje i fundatorzy w średniowieczu i epoce nowożytnej, red. E. Opaliński, T. Wiślicz, Warszawa 2000.
Gajkowski J., Benedyktynki sandomierskie, Sandomierz 1917.
Gasztyła M., M. Proksa, Klasztory i zgromadzenia zakonne archidiecezji przemyskiej, Przemyśl 2000.
Glemma T., Historiografia diecezji chełmińskiej aż po rok 1821, Dysertacja doktorska, „Nova Polonia Sacra” 2 (1926), s. 107.
– Piotr Kostka. Lata młodzieńcze i działalność polityczna 1532–1595, Toruń 1959.
– Początki rządów biskupa Piotra Kostki i jego kapituły, „Nasza Przeszłość” 8 (1958), s. 117–151.
– Stosunki kościelne w Toruniu w stuleciu XVI i XVII, Toruń 1934.
Grajewski Cz., Specyfika psalmodii „Godzin” tradycji benedyktyńskiej w świetle źródeł rękopiśmiennych, [w:] Między mistyką a codziennością. Magdalena Mortęska i jej rola w reformie trydenckiej, red. D. Zagórski, P. Hoppe, Ż. Sztylc, Pelplin 2017, s. 221–235.
Górski K., Duchowość chrześcijańska, Wrocław 1978.
– Matka Magdalena Mortęska i jej rola w reformie trydenckiej w Polsce, „Nasza Przeszłość” 34 (1971), s. 131–176.
– Matka Mortęska, Kraków 1971.
– Mortęska Magdalena, [w:] PSB 22, z. 92, Wrocław 1997, s. 6–8.
– Mortęska Magdalena, [w:] Hagiografia Polska. Słownik bio-hagiograficzny, t. 2, red. R. Gustaw, Poznań 1972, s. 137–174.
– Od religijności do mistyki. Zarys dziejów życia wewnętrznego w Polsce, cz. 1: 966– 1795, Lublin 1962.
– Rola kulturalna klasztorów na Pomorzu, „Studia Pelplińskie” 16 (1986), s. 107.
– Studia i materiały z dziejów duchowości, Warszawa 1980.
– Świątobliwa Magdalena Mortęska, [w:] Pomorze wczoraj i dziś, Lwów 1934.
– Zarys dziejów duchowości w Polsce, Kraków 1986.
– Zarys dziejów katolicyzmu polskiego, Toruń 2018.
– Zofia Dulska, ksieni toruńska i jej spór z Magdaleną Mortęską, ksienią chełmińską o reformę zakonu, „Nasza Przeszłość” 25 (1966), s. 155–178.
– Życie wewnętrzne w Polsce, [w:] Księga tysiąclecia katolicyzmu w Polsce, t. 1, Lublin 1969.
Gwioździk J., Biblioteka panien benedyktynek łacińskich we Lwowie (XVI–XVIII wiek), Katowice 2001.
– Kultura pisma i książki w żeńskich klasztorach dawnej Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku, Katowice 2015.
– Książka w klasztorze radomskich benedyktynek (1627–1804), [w:] W kręgu książki, biblioteki i informacji naukowej. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Zbigniewowi Zmiogrodzkiemu, red. K. Heska-Kwaśniewicz, D. Pietruch-Reizes, Katowice 2004, s. 235–249.
– Stare druki proweniencji lwowskich benedyktynek w zbiorach Biblioteki Naukowej Ukraińskiej Akademii Nauk im. W. Stefanyka we Lwowie, [w:] Kraków-Lwów. Książki, czasopisma, biblioteki XIX i XX wieku, t. 5, red. J. Jarowiecki, Kraków 2001, s. 73–88.
– Staropolskie książki dedykowane benedyktynkom łacińskim we Lwowie, „Studia Bibliologiczne” 7 (1993), s. 53–64.
Janicka-Olczakowa E., Zakony żeńskie w Polsce, [w:] Kościół w Polsce, t. 2: Wiek XVI–XVIII, red. J. Kłoczowski, Kraków 1969, s. 733–780.
Januszek-Sieradzka A., Mortęska Magdalena, [w:] EK 13 (2009), kol. 316–317.
Kanior M., Sanktuarium Matki Bożej w klasztorze sióstr benedyktynek w Sierpcu (1484–1983), [w:] Benedyktyńska praca. Studia historyczne ofiarowane o. Pawłowi Sczanieckiemu, red. J.A. Spież, Kraków 1997.
– Wychowanie młodzieży zakonnej w polskiej kongregacji benedyktyńskiej w XVIII w., „Studia Theologica Varsowiensia” 20/2 (1982), s. 117–130.
Kapuścińska A., Theatrum mediationis. Ignacjanizm i jezuityzm w duchowej i literackiej kulturze Pierwszej Rzeczypospolitej- źródła, inspiracje, idee, [w:] Drogi duchowe katolicyzmu polskiego XVII wieku, red. A. Nowicka-Jeżowa, Warszawa 2016, s. 119–229.
Karnowski J. Wspomnienie o wielkiej Pomorzance, błogosławionej Magdalenie Mortęskiej, „Mestwin” 2/8 (1926).
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 11: Województwo bydgoskie, z. 4: Powiat chełmiński, red. T. Chrzanowski, M. Kornecka, Warszawa 1974.
Kostka J.A., Kostkowie herbu Dąbrowa, Koszalin 2010.
Kurek J., Klasztory cysterek-benedyktynek w Chełmnie, Toruniu i Królewcu od średniowiecza do czasów potrydenckich. Powiązania i cechy wspólne, „Studia Pelplińskie” 37 (2006), s. 295–317.
– Obserwancja zakonna toruńskich cysterek-benedyktynek w latach 1311–1632, [w:] Sanctimoniales. Zakony żeńskie w Polsce i Europie Środkowej (do przełomu XVIII i XIX wieku), Bydgoszcz–Toruń 2010.
Maliszewski K., Kościół katolicki w potrydenckim Toruniu u schyłku XVI i w XVII wieku, [w:] Z przeszłości diecezji chełmińskiej 1234–1992. Materiały konferencji naukowej w Toruniu 6 XI 1993r., red. M. Biskup, Toruń 1994.
– Stosunki religijne w Toruniu w latach 1548–1660, [w:] Historia Torunia, red. M. Biskup, t. 2, cz. 2, Toruń 1994, s. 257–300.
– Zakony katolickie w Toruniu w okresie potrydenckim jako ośrodki religijności i kultury, „Studia Pelplińskie” 18 (1987), s. 33–57.
Mańkowski A., Wawrzyniec Gembicki, biskup chełmiński (1600–1610), „Miesięcznik Diecezji Chełmińskiej” 3/1 (1931), s. 20–47.
Między mistyką a codziennością: Magdalena Mortęska i jej rola w reformie trydenckiej, red. D. Zagórski, Pelplin 2017.
Mróz M., Duchowość pasyjna Magdaleny Mortęskiej w świetle pism benedyktynek reformy chełmińskiej, [w:] Między mistyką a codziennością: Magdalena Mortęska i jej rola w reformie trydenckiej, red. D. Zagórski, Pelplin 2017, s. 53–85.
Niesiecki K., Herbarz polski, t. 6, powiększony dodatkami z późniejszych autorów, rękopisów, dowodów urzędowych i wydany przez J.N. Bobrowicza, Lipsk 1841.
Nowak L., Katolickie książki z Polski w okresie rekatolizacji na Śląsku, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 18 (1985), s. 209–228.
Nowosad W., Dobra ziemskie benedyktynek toruńskich i walka o ich utrzymanie w czasach ksieni Zofii Dulskiej ([1588–] 1599–1631), „Studia Pelplińskie” 42 (2010), s. 261–288.
Oder S., Specyfika procesu historycznego na przykładzie procesu ksieni Magdaleny Mortęskiej, [w:] Między mistyką a codziennością: Magdalena Mortęska i jej rola w reformie trydenckiej, red. D. Zagórski, Pelplin 2017, s. 19–34.
Olesińska M., Benedyktynki w Toruniu, „Studia Pelplińskie” 25 (2004), s. 239–240.
– Benedyktynki w Toruniu: od fundacji do kasaty, [w:] Nowe Miasto Toruń. 750 lata od lokacji, red. nauk. K. Mikulski, P. Opaliński, W. Rozynkowski, Toruń 2014, s. 213–223.
– Dulska Zofia, [w:] Toruński słownik biograficzny, Toruń 2014, s. 66.
– Działalność fundacyjna ksieni klasztoru chełmińskiego Magdaleny Mortęskiej, [w:] Między mistyką a codziennością: Magdalena Mortęska i jej rola w reformie trydenckiej, red. D. Zagórski, Pelplin 2017, s. 141–197.
– Posiadłości klasztoru benedyktynek toruńskich w czasach ksieni Zofii Dulskiej, „Studia Pelplińskie” 37 (2006), s. 181–196.
Oliński P., Fundacje mieszczańskie w miastach pruskich w okresie średniowiecza i na progu czasów nowożytnych (Chełmno, Toruń, Elbląg, Gdańsk, Królewiec, Braniewo), Toruń 2008, s. 78–85.
Pobłocki G., Dom Sióstr Miłosierdzia w Chełmnie, „Przegląd Kościelny” 44/3 (1882), s. 349.
– Niektóre wiadomości o Pannach Benedyktynkach w Chełmnie i Reformacyi klasztorów tejże reguły w Polsce, „Przegląd Kościelny” 3/18 (1881), s. 163–164.
– Żywot świątobliwej Magdaleny Mortęskiej napisany przez ks. Stan. Brzechffę TJ, a teraz na nowo do druku podany przez X G. Pobłockiego, Pelplin 1880.
Radoński K., Święci i błogosławieni Kościoła katolickiego, Warszawa 1947.
Rola i miejsce kobiet w edukacji i kulturze polskiej, t. 1–2; red. W. Jamrożek, D. Żołądź-Strzelczyk, Poznań 20012.
Rozynkowski W., Na co ksieni Magdalena Mortęska wydawała pieniądze? O wydatkach benedyktynek w świetle Kroniki benedyktynek chełmińskich, [w:] Klasztor w gospodarce średniowiecznej i nowożytnej, red. M. Derwich, Wrocław 2013, s. 294–295.
– W drodze na ołtarze: Sługa Boża ksieni Magdalena Mortęska, Sługa Boży biskup Adolf Piotr Szelążek, [w:] Jubileusz Diecezji Toruńskiej, red. W. Rozynkowski, P. Borowski, Toruń 2017, s. 141–151.
– Wpływ Magdaleny Mortęskiej na rozwój szkolnictwa katolickiego, [w:] Między mistyką a codziennością: Magdalena Mortęska i jej rola w reformie trydenckiej, red. D. Zagórski, Pelplin 2017, s. 107–122.
– Rocznica śmierci Sługi Bożej ksieni Magdaleny Mortęskiej (1554–1631), https://diecezja-torun.pl/Artykuly/View/2656/ rocznica-smierci-slugi-bozej-ksieni-magdaleny-morteskiej-1554-1631 (dostęp: 18.05.2019).
– Sługa Boża Magdalena Mortęska (1554–1631), https://diecezja-torun.pl/magdalena_morteska (dostęp: 18.05.2019).
– Starania ksieni Magdaleny Mortęskiej o rozwój szkolnictwa katolickiego, „Nasza Przeszłość” 117 (2012), s. 137–157.
Rozynkowski W., Ż. Sztylc, Ślady pamięci i kultu Sługi Bożej Ksieni Magdaleny Mortęskiej – zarys problematyki, [w:] Między mistyką a codziennością: Magdalena Mortęska i jej rola w reformie trydenckiej, red. D. Zagórski, Pelplin 2017, s. 35–51.
Sztylc Ż., Zdolności menadżerskie jednookiej ksieni, [w:] Między mistyką a codziennością: Magdalena Mortęska i jej rola w reformie trydenckiej, red. D. Zagórski, Pelplin 2017, s. 199–220.
Szylar A., Działalność oświatowa benedyktynek sandomierskich w latach 1616–1865, Lublin 2002.
– Fundacja klasztoru benedyktynek sandomierskich w świetle Kroniki benedyktynek chełmińskich, „Zeszyty Sandomierskie” 25 (2007), s. 34–37.
– Fundacja, uposażenie i kasata klasztoru benedyktynek w Sandomierzu (1615–1903), „Zeszyty Sandomierskie” 2/11 (2004), s. 7–23.
– Liczba zakonnic, skład osobowy i rotacja na urzędach w klasztorze benedyktynek w Sandomierzu w latach 1615–1903, „Nasza Przeszłość” 102 (2004), s. 287–352.
– Magdalena Mortęska a fundacja klasztoru benedyktynek w Sandomierzu, [w:] Między mistyką a codziennością: Magdalena Mortęska i jej rola w reformie trydenckiej, red. D. Zagórski, Pelplin 2017, s. 123–140.
Targosz K., Piórem zakonnicy. Kronikarki w Polsce XVII w. o swoich zakonach i swoich czasach, Kraków 2002.
Węgrzynkowic Bobowczyk J., Posag, to jest skarb bogaty…, Jarosław 1627.
Wicherkiewiczowa M., Kronika Benedyktynek w Chełmnie, „Literatura i Sztuka” (dodatek do „Dziennika Poznańskiego”) 1914.
Witkowska A., J. Nastalska, Staropolskie piśmiennictwo hagiograficzne, Lublin 2007, t. l, s. 31; t. 2, s. 24–25.
Zagórski D., „Wielka Pomorzanka, błogosławiona Magdalen Mortęska” – prezentacja sylwetki chełmińskiej ksieni, [w:] Między mistyką a codziennością: Magdalena Mortęska i jej rola w reformie trydenckiej, red. D. Zagórski, Pelplin 2017, s. 7–17.
Zdrowski Ch. Z., Pectoralik duchowny dla panien zakonnych pod regułą św. Benedykta żyjących, Wilno 1681, s. 151.
Zieliński M.G., Chełmno: civitas totius Prussiae metropolis XVI–XVIII w., Bydgoszcz 2007.
Odnalazłyśmy w naszym archiwum Hymn do Matki Mortęskiej. Nie udało się jeszcze zinedntyfikować autorki, ani czasu jego powstania. Oto odnaleziony tekst :
Hymn do Matki Mortęskiej
Matko Mortęska, Matko ukochana
W godowych szatach wybranej dziewicy
Pełna miłości służebnico Pana
O szczepie płodny w Chrystusa winnicy
Po całej Polsce szczep Twój się rozplenił
Przechodząc w dziejach zmiennych ciężkie losy
I tu nad morzem klasztor się czerwieni
Gdzie głos Twych córek hymny śle w niebiosy
Na swój Żarnowiec rzuć błogie wejrzenie
By w nim nie zmilkły hymny Bożej chwały
Niech nas ominą czarnej chmury cienie
Aby w nim dojrzał owoc doskonały.
Z wielką ufnością do Ciebie idziemy
Przed tronem Stwórcy stań w naszej obronie
My Twoje córki sercem to czujemy,
Że Bóg świętością ozdobił Twe skronie.
S. Brygida o. OSB